Komplikacje

 

Osoby, które przetrwały uraz rdzenia kręgowego, z pewnością będą cierpieć z powodu powikłań, takich jak przewlekły ból, dysfunkcje pęcherza i jelit, jak również na kłopoty z oddychaniem i kłopoty z układem krążenia. Rehabilitacja i przystosowanie się do nowej sytuacji w dużej mierze zależy jak sobie poradzimy z tymi dolegliwościami na co dzień.

Oddychanie

Uraz rdzenia na poziomie C3, C4, oraz C5 uszkadza nerwy odpowiedzialne za oddychanie, co może doprowadzić do zaburzeń oddychania. Osoby z takimi uszkodzeniami wymagają natychmiastowej wspomaganej wentylacji. Natomiast, jeśli uszkodzenie przebiega na wysokości C5 i poniżej, funkcje oddechowe są zachowane, ich oddech wydaje się być szybszy i płytszy, osoby takie maja kłopoty z kasłaniem i oczyszczaniem dróg oddechowych z wydzieliny, z powodu osłabionych mięśni międzyżebrowych. Jeżeli funkcje oddechowe poprawią się duży procent osób z urazem C4 mogą zostać odłączeni od respiratora już w kilka tygodni po urazie.

 

 

Zapalenie płuc

Kłopoty z oddychaniem mogą być następstwem zapalenia płuc, co niestety w dużym stopniu jest przyczyną śmierci osób po urazie rdzenia. Faktem jest, że intubacja zwiększa ryzyko powstawania zapalenia płuc 1-3% na każdy dzień intubacji. Więcej niż 25% przyczyn śmierci osób po urazie rdzenia to właśnie tacy intubowani pacjenci, dlatego musza być bacznie monitorowani i w razie wystąpienia symptomów należy leczyć ich antybiotykami.

 

Nieregularna praca serca i niskie ciśnienie krwi

Urazom rdzenia kręgowego w okolicy szyjnej często towarzyszy niestabilne ciśnienie krwi i arytmia serca. Ponieważ często uszkadzane są nerwy odpowiedzialne za szybkość pracy serca, może ono bić bardzo wolno, lub bardzo szybko, bądź nierówno. Arytmia ujawnia się zazwyczaj w pierwszych 2 tygodniach po urazie i jest bardzo popularnym powikłaniem w większości urazów.

Niskie ciśnienie krwi często jest skutkiem urazu, gdyż znika napięcie w naczyniach krwionośnych, naczynia stają się szersze i powodują zbieranie się krwi w małych naczyniach daleko od serca. W takich przypadkach stosuje się preparaty zwiększające objętość krwi.

 

Zatory krwi

Osoby z urazem rdzenia kręgowego są trzy razy bardziej narażeni na zatory krwi niż zdrowi ludzie. Najwyższe ryzyko zatorów występuje w pierwszych 72 godzinach po urazie. Po tym czasie środki przeciwzakrzepowe mogą być stosowane jako środek zapobiegawczy.

 

Spastyka

Wiele z naszych odruchów jest kontrolowanych przez rdzeń kręgowy, ale zarządzanych przez mózg. Kiedy zostaje uszkodzony rdzeń kręgowy wiele z informacji z mózgu nie dociera do ośrodków ruchu. Odruchy niekontrolowane wzmagają się z biegiem czasu, powodując spastykę. Jeśli spazmy nasilają się, mogą wymagać leczenia. Dla niektórych osób spastyka może bardziej pomagać niż przeszkadzać, gdyż pobudza mięśnie do nieustannej pracy. Mięśnie nie pracujące tracą swoją masę i siłę. Wiele osób wykorzystuje spastykę, pobudzając mięśnie, do pomocy przy wsiadaniu i wysiadaniu z wózka, przewracaniu się na łóżku, czy też stania.

 

Obrzęki nóg

Obrzęki nóg są częsta dolegliwością u osób po urazie rdzenia kręgowego. Delikatne obrzęki kostek są często spowodowane tym, że porażone mięśnie nóg nie pompują krwi i limfy z tkanek do dużych żył w kierunku serca, co powoduje ich zaleganie. Silne puchnięcie nóg podczas pierwszych kilku miesięcy po urazie powinno zaalarmować lekarzy, że dzieje się coś poważnego. Jeżeli wystąpi silny obrzęk nóg u osób po urazie rdzenia podczas pierwszego miesiąca od urazu, najczęściej jest to stan spowodowany zapaleniem żył głębokich. Choroba ta może wywołać także obrzęk stawu skokowego. Osoby unieruchomione przez dłuższy czas po urazie są bardzo podatne na tę dolegliwość. Jest to poważne schorzenie, nie leczone może doprowadzić do zawału żyły płucnej, a nawet do śmierci.

Jeżeli obrzęki występują pomiędzy pierwszym a czwartym miesiącem po urazie , bardzo prawdopodobne jest powstawanie skostnień pozaszkieletowych w obrębie stawów biodrowych. Niezmiernie ważna jest prawidłowa diagnoza, dlatego zalecane jest badanie Ultrasonograficzne z Dopplerem lub angiografia, oraz prześwietlenie w celu wykluczenia skostnień.

Gdy występuje minimalne skostnienie pozaszkieletowe w stawie biodrowym, nie jest konieczne leczenie, ponieważ nie powinno ono upośledzić ruchomości stawu. Jeśli natomiast obrzęk nie ustępuje, skostnienie może okazać się poważniejsze, zalecana jest wtedy rehabilitacja ruchowa w celu utrzymania jak największej ruchomości stawu, a w przyszłości może być konieczna operacja korekcyjna.

 

Autonomiczna dysrefleksja

Autonomiczna dysrefleksja jest zagrażającym życiu następstwem uszkodzenia rdzenia kręgowego na poziomie szyjnym lub wyższych kręgów piersiowych. Objawia się, gdy wystąpi ból, podrażnienie, lub stymulacja w układzie nerwowym poniżej poziomu uszkodzenia rdzenia. Podrażniony obszar próbuje wysłać sygnał do mózgu, lecz jak wiadomo nie jest on w stanie przedostać się przez uszkodzenie, generuje więc niepożądane odruchy, niezależne od autonomicznego układu nerwowego. Tak jak spastyka oddziałowuje na pracę mięśni, tak autonomiczna dysrefleksja oddziałowuje na układ krwionośny i organy wewnętrzne.

Wszystko, co może wywołać ból lub podrażnienie uruchamia autonomiczna dysrefleksję: chęć oddania moczu czy opróżnienia się, odleżyny, rany, oparzenia, poparzenia słoneczne, uderzenia czy jakikolwiek nacisk na ciało, wrastające paznokcie, lub zbyt obcisła odzież. Na przykład chęć oddania moczu może wywołać podwyższone ciśnienie krwi lub przyśpieszone bicie serca, jeśli nie kontrolowane może doprowadzić do zawału serca, zapaści lub zgonu. Objawy takie jak dreszcze, pocenie się, uczucie uderzania krwi do głowy, podwójne widzenie, zawroty głowy, gwałtowne podwyższenie ciśnienia krwi, lub gęsia skórka na rękach i nogach to typowe sygnały autonomicznej dysrefleksji. Lekarstwo na te objawy może być błahe. Zmiana pozycji, opróżnienie pęcherza moczowego lub jelit, zdjęcie lub poluzowanie zbyt ciasnej odzieży to tylko kilka z możliwości, które należałoby wykonać, aby usunąć przyczynę podrażnienia.

 

Odleżyny

Odleżyny są to miejsca tkanki skórnej, które zostały uszkodzone poprzez długotrwały ucisk. Osoby z paraplegią i tetraplegią są bardzo podatne na powstawanie odleżyn, ponieważ mają ograniczoną możliwość ruchu.

Miejsca nadmiernie obciążone poprzez siedzenie lub leżenie są miejscami podatnymi na powstawanie uszkodzeń. Jeśli te miejsca pozostawić narażone na długotrwały ucisk zostaje zaburzone ukrwienie tych obszarów. Zbyt długi okres niedokrwienia tkanek prowadzi do ich rozpadu.

Ponieważ uraz rdzenia kręgowego redukuje lub eliminuje odczucia poniżej miejsca urazu, wiele osób nie czuje normalnych sygnałów o konieczności zmiany pozycji., dlatego trzeba zwrócić na to baczną uwagę. Dobre odżywianie i właściwa higiena utrzymuje skórę w dobrej kondycji i pomaga w zapobieganiu powstawania odleżyn.

 

Ból

Osoby sparaliżowane często cierpią na tzw. ból neurogenny, który jest rezultatem uszkodzenia nerwów w rdzeniu kręgowym. Dla takich osób ból, lub intensywne pieczenie, lub uczucie szczypania jest wręcz nieprzemijające z powodu przewrażliwienia w niektórych częściach ciała. Niektórzy cierpią na bóle spowodowane zakwasami w mięśniach, tak jak ból ramion po przećwiczeniu, po zbyt długiej drodze pokonanej na wózku poruszanym za pomocą mięsni rąk, lub mięśni zmęczonych przesiadaniem się z wózka do łóżka, czy tego podobne. Terapia bólu chronicznego może polegać na podawaniu leków, akupunkturze, elektrycznych stymulacjach rdzenia lub mózgu lub na leczeniu operacyjnym.

 

Kłopoty z pęcherzem moczowym i pracą jelit

Większość urazów rdzenia kręgowego wpływa na funkcjonowanie pęcherza moczowego i jelit, ponieważ nerwy kontrolujące omawiane organy są odcięte poprzez uraz rdzenia od dopływu informacji z mózgu. Bez koordynacji z mózgiem mięśnie pęcherza nie potrafią ze sobą współdziałać i oddawanie moczu staje się nienormalne. Pęcherz potrafi się opróżnić bez najmniejszego ostrzeżenia, lub nadmiernie się przepełnić. W niektórych przypadkach mocz z pęcherza nie może się wydostać przez drogi moczowe i zaczyna powracać do nerek. Wiele osób z urazem rdzenia musi być cewnikowana celem opróżnienia pęcherza moczowego.

Funkcjonowanie jelit zostaje porażone w podobny sposób. Jelita mogą być pobudzone przez cały czas lub też mogą okazać się "leniwe" i nie wykazują aktywności potrzebnej do przesuwania resztek pokarmowych wewnątrz jelit. Może to powodować nadmierną potrzebę opróżniania lub też ręcznego usuwania powstałych stwardniałych mas kałowych, zwanych kamieniami kałowymi. Osoby po urazie rdzenia kręgowego powinny stosować odpowiednią dietę i kontrolować częstość wydalania kału, aby uniknąć "wypadków".

 

Płodność i funkcje seksualne

Uraz rdzenia kręgowego ma większy wpływ na funkcje seksualne u mężczyzn niż ma to miejsce u kobiet. Większość kobiet po urazie rdzenia pozostaje płodna i może donosić i urodzić dzieci. Nawet te z poważnym uszkodzeniem mogą nauczyć się osiągać orgazm, chociaż wiele traci możliwość osiągnięcia satysfakcji seksualnej.

W zależności od wysokości uszkodzenia rdzenia, mężczyźni mogą mieć problemy z erekcją i ejakulacją, w dużym stopniu prawdopodobne jest, że ich płodność ulegnie zmniejszeniu, gdyż ich plemniki utracą częściowo mobilność. Terapią dla mężczyzn mogą być stymulacje elektryczne lub terapie lekami takimi jak sildenafil (Viagra). Wiele par może potrzebować terapii w celu zwiększenia płodności, aby umożliwić mężczyznom po urazach rdzenia zostanie ojcem.

Jeżeli ktoś przeżył uraz rdzenia kręgowego i zaczął psychologicznie i emocjonalnie radzić sobie ze swoją sytuacją, powinien skupić się na tym, aby nauczyć się żyć z niepełnosprawnością. Lekarze są już teraz w stanie przewidzieć na dłuższą metę, jakie będą skutki poszczególnych urazów rdzenia. To pozwala pacjentom postawić przed sobą cele, i dać ich rodzinom realne pojęcie tego, co ich czeka w przyszłości.

 

 

 

 

 

Piśmiennictwo

 

Alabama Department of Rehabiliation Services conference, An In-depth Analysis of Medical Disabilities by Specialists in Their Fields held on August 29, 2000.

Źródło: http://www.spinalcord.uab.edu/show.asp?durki=32106&site=1021&return=21611